پژوهش در نگاه طلبه
شاخص ترین وجه تمایزی که در افراد طلبه و سایر افراد وجود دارد، این است که تمام گفتار و رفتار یک طلبه باید براساس دو چیز مستند باشد.
یک.آیات قرآن
دو.احادیث و روایات معصومین
بنابراین نگاه طلبه به پژوهش باید مستند به آیات و روایات باشد.وجود آیات و روایاتی که در ذیل به آنها اشاره می شود خود نمایانگر جایگاه خاص و با ارزش پژوهش در دین اسلام است.
پذیرش دین بدون پژوهش،موردقبول خداوندنیست.
اساسا در قرآن کریم حتی پذیرش دین بدون تحقیق و پژوهش،مورد قبول خداوند نیست. در قرآن، کسانی را که دینی را پذیرفته اند صرفا به علت اینکه دین پدران و اجدادشان بوده است به شدت مورد سرزنش قرار می دهد و آنان را کورانی می بیند که از دیدن واقعیت عاجز هستند و دعوت آنان به سوی حق و حقیقت را همچون بانگ بر چهارپایان می داند.(سوره مبارکه بقره .آیات 170.171)
دلیل دیگری که در قرآن کریم آن را دلیل بر ضرورت پژوهش معرفی می نماید،نیاز به پرهیز از ظن و گمان است.در آیه 36 سوره مبارکه اسراء آمده است :《یعنی از چیزی که به آن علم نداری (بلکه برگرفته از شنیده ها و ساده نگری ها ،خیالات و اوهام است.)پیروی مکن. زیرا گوش و چشم و دل (که ابزار شناخت علم واقعی اند.)مورد باز خواست اند.(ترجمه براساس ترجمان شیخ حسین انصاریان)
البته پژوهش در دین اسلام همانند تمام موضوعاتی که بدان توجه نموده است، اسلوب و شیوه خاص خود را دارد.در قرآن اولین عنصر در پژوهش تفکر است.بارها و بارها در قرآن کریم بشر چه صراحتا و چه غیر مستقیم به تفکر دعوت شده است .برای مثال آیات 190 و 191 سوره مبارکه آل عمران : 《 یقینا در آفرینش آسمان ها و زمین ،امد و رفت شب و روز، نشانه هایی برای خردمندان است.》
در اهمیت موضوع پژوهش، حضرت علی (ع) می فرمایند:
《لاینفع الاجتهاد بغیر تحقیق.》
《هر تلاشی که در ان تحقیق و حقیقت جویی نیست، بهره ای ندارد.》
معجم الفاظ غررالحکم. ص 249
《لا سنه افضل من التحقیق.》
《هیچ راهی برتر و بهتر از حقیقت جویی نیست.》
معجم الفاظ غررالحکم.ص249
《لا عمل کالتحقیق.》
《هیچ کاری چون تحقیق و حقیقت جویی نیست.》
معجم الفاظ غررالحکم.ص 249
. من الله التوفیق.